Elbette dünyadaki tüm ülkelerin sorunları aynı değil. Örneğin coğrafyamızdaki en büyük tehdit ne zaman deprem Endonezya’da insanlar en çok tsunamiden korkuyor. Bu nedenle her ülkede farklı konut sistemlerini görebiliriz.
Ülkemizde de geçen yıl mecliste kabul edilen yasa ile Kira artışı sonunda yüzde 25 olarak belirlendi. Bu uygulamadan önce mecliste tartışılan bir diğer sistem ise ‘Hollanda modeli’ idi. Yüzde 25 kira artışı örneği olsa da Hollanda modeli birçok açıdan farklılık gösteriyor. Dar ve orta gelirlilere garanti veren bu sistemin detaylarına bir göz atalım.
Hollanda hükümeti bir süre önce istikrarsız konut kiralarına karşı önlem alma kararı aldı.
“Bu ev bu fiyatı hak ediyor mu?”Halkın sözünü bir daha duymamak adına getirilen bu yeni sistemde meskenler derecelendirilerek sosyal ve özel mesken olmak üzere iki ana kümeye ayrıldı.
Binanın yaşı, güç verimliliği, oda sayısı ve kaç banyosu olduğu gibi kriterlerle karşılaştırıldığında, düşük puanlı konut topluluk konutu ; Daha yüksek puanlı binalarhalbuki özel konutolarak belirlendi.
Böylece daha düşük kaliteli ‘sosyal konut’ için kira bedeline sınırlama getirildi.
Sosyal konutlar için 736 Euro puan sınırı getirildi ve kira artışı devlet kontrolünde oldu. Böylece düşük ve orta gelirli bireyler için teminat sağlanmıştır. devletin “Taşı çatlasa bu ev 736 Euro’ya kiralanıyor”kimsenin evi daha büyük bir bedene kiralayamayacaktı.
Özel konutlarda, kiralama bedeli için keyfi bir fesih söz konusu olmamıştır. Bu da emlak piyasasında serbest piyasa ekonomisini canlı tuttu. Ancak bu sistemin de bazı eksiklikleri ve sorunları vardı.
Kiralık konut aradığınızı hayal edin. Devletin büyük harflerle “BU EN UCUZ” dediği evlere mi öncelik veriyorsunuz yoksa daha değerli bildiğiniz evlere mi bakıyorsunuz?
Tabii ki, hepimiz nispeten daha ucuz konutlara yöneliyoruz. Hollanda’da olan tam olarak buydu; gelir düzeyi ne olursa olsun Herkes sosyal konuta yöneldi.Bu da sosyal konutların kısa sürede tükenmesine neden oldu.
Yine de, topluluk konutları konut satışlarını etkiledi.
Sosyal konut aslında orta ve düşük gelirli bireyler için bir garantiydi. Çünkü yaşadıkları eve gerçekten hak ettikleri parayı veriyorlardı. Ancak bu durum kısa sürede konutların satışını düşürdü.
Bu nedenle Hollanda geçen yıl sistemde yeni bir düzenleme yaptı.
Yeni düzenleme ile kira yardımına başvurma yaşı 23’ten 21’e indirildi ve ilk kez ev alacaklara yeni teşvikler sağlandı. Ancak sosyal konut için tavan sınır olan 736 Euro’luk kira tutarı 203’te arttı. 808,06 Euro’ya yükseltildi.
Böylece daha fazla konut ‘sosyal konut’ statüsüne yerleştirildi. Bu da sosyal konut bulamayan vatandaşların tercih edebileceği yeni konutlar anlamına geliyordu. Aynı zamanda düşük kiralı konutlarda yaşayan yüksek gelirli bireyler için de. gelire bağlı kira artışıDaha adil bir barınma sistemi sağlandı.
Az önce de belirttiğimiz gibi, Hollanda modelinin bir başka eksikliği de yeterli sosyal konut eksikliğiydi. Öyleyse Yapılacak konutların yüzde 40’ı sosyal konut olacak. Karar verildi. Aynı zamanda kira yardımı için gerekli olan yaş sınırı da 21’e düşürüldü.
Ülkemizde kiralama fiyatına uygulanan yüzde 25’lik sınır Hollanda modeline benziyor.
Ülkemizde kira artışı sınırlı kalırken, Hollanda’da doğrudan kira sınırlandırıldı dava. Bu nedenle ülkemizde uygulanan bu sistem Hollanda modelindeki gibi garanti verememektedir.
Peki ülkemizde tamamen bu sisteme geçmek mümkün mü?
Bildiğiniz gibi hayatımızı büyük ölçüde etkileyen bir pandemi yaşadık ve pandemi sonrası kira zamlarına son verildi. Pandemi döneminde birçok ev sahibi kiralarına zam yapmadı ve yüzde artışına son verilmesi gerekiyor. Büyük tepki topladı.Tabii bu düzenleme kiracılar için fahiş fiyatlara karşı bir nebze de olsa etkili oldu.
Geldiğimiz noktada özellikle İstanbul gibi büyük şehirlerde bu uygulama bile yetersiz kaldı Görebiliriz. Çünkü uygulamanın açıklarından yararlanmaya çalışan site sakinleri de oldu. Kiralama fiyatında rastgele bir sınırlama olmadığı için fahiş fiyatlar görmeye devam ettik.
Maalesef ‘kentsel dönüşüm’ bile ülkemizde mümkün değil.
Kentsel dönüşüm kapsamında ülkemizin her yerinde yenilenmesi gereken inançsız evler yıkıldı ve yerine yenileri yapıldı; ancak birçok kişi bu uygulamaya bile karşı çıkıyor ya da kentsel dönüşümle yıkılan evi karşılığında daha fazla eve sahip olmak istiyor.
Hollanda’dakine benzer bir uygulamaya geçersek, şu anda 20 bin TL’ye kiralanan ev için 10 bin TL limit belirlenmişse,Bu, birçok ev sahibinin isyan etmesine neden olacaktır.
Ayrıca böyle bir sistemin uygulanabilmesi için insanların meskenlerinin olması gerekmektedir. devlet kontrolüne ayrılmalı. Birçok ev sahibi bunu istemeyebilir ve tıpkı kentsel dönüşüm gibi tartışmalar görebiliriz.
Ülkemizdeki düşük ve orta gelirli insan sayısı göz önüne alındığında çok fazla sosyal konuta ihtiyacımız olacak.
Bu, ortak konutların düşük ve orta gelirli bireyler için yeterli olmayabileceği anlamına gelir. Yani isteseniz bile daha uygun fiyatlı evler satın alabilirsiniz. oturamazsınÇünkü ülkemizdeki yüksek enflasyon, piyasalarda dalgalanmalara ve fiyatların artmasına neden oluyor.
Böyle bir sisteme geçildiğinde kira bedelinin devlet tarafından belirlenmesi sorun yaratabileceği gibi reaksiyonları tetikleyebilir.Sonuç olarak, Hollanda’daki bu iyi işleyen sistemin bile hala eksiklikleri var.
Hepimiz müstakil evlerde yaşayabilir miyiz?
